Ο "θαυμαστός, καινούργιος κόσμος" του κορωνοϊού

-

Το παρακάτω άρθρο δημοσιεύθηκε στις 17 Μαρτίου στο Technology Review του MIT. Αυτό που μας λέει, εν ολίγοις, είναι ότι από εδώ και στο εξής θα ζούμε συνεχώς υπό την απειλή μιας νέας πανδημίας και ότι το αποτελεσματικότερο μέτρο για την προστασία της υγείας και της ζωής μας είναι να συνηθίσουμε να ζούμε μακριά ο ένας από τον άλλο, σε καθεστώς μόνιμης ή σχεδόν μόνιμης καραντίνας. Η πρόταση βασίζεται σε ένα μοντέλο προσομοίωσης των συνεπειών διαφόρων σεναρίων αντιμετώπισης της επιδημίας. 

 Αυτό που δεν μπορεί να υπολογιστεί από τέτοιου είδους μοντέλα, είναι ο αστάθμητος ανθρώπινος παράγοντας, το γεγονός ότι όλα αυτά που προτείνονται έρχονται σε απόλυτη αντίθεση με την ίδια τη φύση του ανθρώπου, το γεγονός ότι οι κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις αυτής της κατάστασης θα είναι τέτοιες που αποκλείεται ένα τέτοιο σενάριο να έχει ομαλή εξέλιξη. Οι κοινωνικές συγκρούσεις είναι αναπόφευκτες στην μακρόχρονη εφαρμογή τέτοιων μέτρων. Ακόμα κι αν η κατάσταση "σοκ και δέους", στην οποία θα βρεθούν οι λαοί, τους καθηλώσει επί μακρόν και καθυστερήσουν να αντιδράσουν ή να εξεγερθούν, είναι βέβαιο ότι η κατάρρευση των οικονομιών ολόκληρων χωρών, οι ανατροπές και οι κραδασμοί που θα δεχτούν τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, αλλά και οι συγκρούσεις των "μεγάλων" για ένα κομμάτι στο νέο μοίρασμα της "πίτας", δεν είναι δυνατόν να αποφευχθούν. 

 Παρόμοια άρθρα κυκλοφορούν τελευταία κι άλλα, τα οποία θέλουν να μας προετοιμάσουν, να αρχίσουμε σιγά-σιγά να συνηθίζουμε στην ιδέα ότι αυτή η καραντίνα που έχει επιβληθεί για την αντιμετώπιση της επιδημίας, όχι μόνο δεν θα είναι σύντομης διάρκειας, όπως αρχικά ειπώθηκε, αλλά μπορεί κατά κάποιον τρόπο να είναι μια μόνιμη κατάσταση. Σύμφωνα με τη συλλογιστική τους, η σημερινή καραντίνα δεν είναι απλώς ο προάγγελος μιας νέας κατάστασης της ανθρωπότητας, αλλά αυτός, ο "θαυμαστός, καινούργιος κόσμος" είναι ήδη παρών και καλά θα κάνουμε να βρούμε τους τρόπους για να τον αποδεχτούμε και να προσαρμοστούμε σ' αυτόν. 

Η ανθρωπότητα έχει πράγματι την ικανότητα της προσαρμογής. Ωστόσο, οι άνθρωποι δεν αποτελούν μια άμορφη, εύπλαστη μάζα, η οποία δύναται να παίρνει όποιο σχήμα αποφασίζουμε να της δώσουμε κάθε φορά. Εκτός από μαλακή σάρκα, ο άνθρωπος έχει και κόκαλα, και νεύρα, και αίμα, και καρδιά... έχει σκέψεις και συναισθήματα, επιθυμίες και ανάγκες πέρα από τις βιολογικές... και έχει έμφυτη την ελευθερία της βούλησης, θεμελιώδες χαρακτηριστικό της ανθρώπινης υπόστασης. Αυτό ας το θυμόμαστε, ειδικά τώρα που πολλοί έχουν βαλθεί να μας κάνουν να το ξεχάσουμε...

 Ακολουθεί η μετάφραση* του άρθρου:

 Η κατάσταση δεν θα ξαναγίνει κανονική
του Gideon Lichfield

Για να σταματήσουμε τον κορωνοϊό, θα πρέπει να αλλάξουμε δραστικά σχεδόν όλα όσα κάνουμε: τον τρόπο που εργαζόμαστε, που γυμναζόμαστε, που συναναστρεφόμαστε, ψωνίζουμε, φροντίζουμε για την υγεία μας, εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας, φροντίζουμε τα μέλη της οικογένειάς μας.

Όλοι θέλουμε να ξαναγυρίσει η κατάσταση στην κανονικότητα. Αλλά οι περισσότεροι δεν έχουν συνειδητοποιήσει -θα το κάνουν όμως σύντομα- ότι τα πράγματα δεν θα ξαναγίνουν κανονικά μετά από μερικές εβδομάδες, ή ακόμα και μερικούς μήνες. Και κάποια δεν θα ξαναγίνουν ποτέ.

Οι περισσότεροι τώρα συμφωνούν (τελικά συμφωνεί και η Βρετανία) ότι κάθε χώρα πρέπει να "αμβλύνει την καμπύλη": να επιβάλει την κοινωνική απομάκρυνση για να επιβραδύνει την εξάπλωση του ιού, ούτως ώστε ο αριθμός αυτών που νοσούν ταυτόχρονα να μην προκαλέσει την κατάρρευση του συστήματος υγείας, όπως απειλεί να κάνει στην Ιταλία αυτή τη στιγμή. Αυτό σημαίνει ότι η πανδημία πρέπει να διαρκέσει τουλάχιστον, σε ένα χαμηλό επίπεδο, είτε μέχρις ότου ένας ικανός αριθμός ατόμων κολλήσει τον Covid-19 ώστε τα περισσότερα άτομα να αποκτήσουν ανοσία (αν υποθέσουμε ότι η ανοσία διαρκεί για χρόνια, κάτι που δεν το γνωρίζουμε), είτε μέχρις ότου βρεθεί εμβόλιο.

Πόσος χρόνος θα χρειαστεί και πόσο δρακόντειοι πρέπει να είναι οι κοινωνικοί περιορισμοί; Εχθές (16/3/20), ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, ανακοινώνοντας νέες οδηγίες, όπως το όριο των 10 ατόμων στις συγκεντρώσεις, είπε ότι "με αρκετές εβδομάδες στοχευμένων ενεργειών μπορούμε αλλάξουμε την κατάσταση και να την αλλάξουμε γρήγορα". Στην Κίνα, ο αποκλεισμός των έξι εβδομάδων έχει αρχίσει να χαλαρώνει καθώς τα νέα κρούσματα έχουν μειωθεί στο ελάχιστο.

Αλλά δεν θα τελειώσει εδώ. Όσο υπάρχει κάποιος στον κόσμο που έχει τον ιό, ξέσπασμα επιδημίας μπορεί να ξανασυμβεί, και θα ξανασυμβεί χωρίς αυστηρούς ελέγχους για τον περιορισμό του. Σε μια έκθεσή τους, ερευνητές από το Imperial College London πρότειναν έναν τρόπο για να το πετύχουμε αυτό: να επιβάλουμε πιο ακραία μέτρα κοινωνικής απομάκρυνσης κάθε φορά που οι εισαγωγές σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) αρχίζουν να αυξάνουν και να τα χαλαρώνουμε όταν οι εισαγωγές μειώνονται. Κάπως έτσι φαίνεται σε γράφημα:

Η πορτοκαλί γραμμή είναι οι εισαγωγές σε ΜΕΘ. Κάθε φορά που ανεβαίνουν πάνω από ένα όριο, ας πούμε 100 την εβδομάδα, η χώρα θα πρέπει να κλείνει τα σχολεία και τα περισσότερα Πανεπιστήμια και να υιοθετεί το μέτρο της κοινωνικής απομάκρυνσης. Όταν θα μειώνονται σε λιγότερες από 50, τα μέτρα θα αίρονται, αλλά όσοι έχουν συμπτώματα ή μέλη της οικογένειάς τους έχουν συμπτώματα, θα είναι υπό περιορισμό στο σπίτι τους.

Τι θεωρείται "κοινωνική απομάκρυνση"; Οι ερευνητές την ορίζουν ως εξής: "Όλα τα νοικοκυριά να μειώνουν τις επαφές τους εκτός του σπιτιού, του σχολείου και της εργασίας, κατά 75%." Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να βγαίνεις έξω με φίλους μια φορά την εβδομάδα αντί για τέσσερις. Σημαίνει ότι όλοι κάνουν ό,τι μπορούν για να ελαχιστοποιήσουν τις κοινωνικές τους επαφές, και στο σύνολο ο αριθμός των επαφών μειώνεται κατά 75%.

Με αυτό το μοντέλο, καταλήγουν οι ερευνητές, η κοινωνική απομάκρυνση και το κλείσιμο των σχολείων θα πρέπει να εφαρμόζονται περίπου στα δύο τρίτα του χρόνου -περίπου δύο μήνες σε ισχύ και έναν μήνα σε αναστολή- μέχρις ότου να υπάρξει ένα εμβόλιο, που χρειάζεται τουλάχιστον 18 μήνες (και αν πετύχει). Σημειώνουν ότι τα αποτελέσματα είναι "ποιοτικά παρόμοια και για τις ΗΠΑ".

Δεκαοχτώ μήνες!; Σίγουρα θα πρέπει να υπάρχουν άλλες λύσεις. Για παράδειγμα, γιατί να μην φτιαχτούν περισσότερες ΜΕΘ και να νοσηλεύεται περισσότερος κόσμος ταυτόχρονα;

Στο μοντέλο των ερευνητών, αυτό δεν έλυσε το πρόβλημα. Χωρίς κοινωνική απομάκρυνση όλου του πληθυσμού, βρήκαν ότι ακόμα και η καλύτερη στρατηγική μείωσης -δηλαδή η καραντίνα και απομόνωση των ασθενών, των ηλικιωμένων και αυτών που έχουν εκτεθεί, συν το κλείσιμο των σχολείων- και πάλι θα οδηγήσει σε έναν όγκο σοβαρά ασθενών οκτώ φορές μεγαλύτερο από αυτόν που μπορούν να αντιμετωπίσουν τα συστήματα των ΗΠΑ ή της Μ. Βρετανίας. (Αυτή είναι η χαμηλότερη, μπλε καμπύλη στο παρακάτω γράφημα. Η επίπεδη κόκκινη γραμμή είναι ο τρέχων αριθμός κλινών ΜΕΘ.) Ακόμα κι αν βάλεις τα εργοστάσια να φτιάχνουν κρεβάτια και εξαερισμούς και όλες τις άλλες υποδομές και υλικά, πάλι θα χρειάζεσαι πολύ περισσότερο νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό για να τους φροντίσεις όλους.

Τι θα γίνει αν επιβάλουμε τους περιορισμούς μόνο για μια παρτίδα περίπου πέντε μηνών; Δεν ωφελεί. Μόλις αρθούν τα μέτρα, η πανδημία ξεσπά και πάλι, μόνο που αυτή τη φορά είναι χειμώνας, η χειρότερη εποχή για τα υπερφορτωμένα συστήματα υγείας.

Και αν αποφασίσουμε να γίνουμε σκληροί: να θέσουμε το όριο του αριθμού εισαγωγών σε ΜΕΘ πολύ ψηλότερα, αποδεχόμενοι ότι πολλοί περισσότεροι ασθενείς θα πεθάνουν; Προκύπτει ότι αυτό μικρή μόνο διαφορά θα κάνει. Ακόμα και με το λιγότερο περιοριστικό από τα σενάρια του Imperial College, πάνω από τον μισό χρόνο είμαστε κλεισμένοι μέσα.

Αυτή δεν είναι μια προσωρινή αναστάτωση. Είναι η αρχή ενός νέου τρόπου ζωής.

Ζώντας σε κατάσταση πανδημίας

Βραχυπρόθεσμα, αυτό θα προκαλέσει μεγάλη ζημιά σε επιχειρήσεις που βασίζονται στη συγκέντρωση μεγάλου αριθμού ατόμων: εστιατόρια, καφέ, μπαρ, νυχτερινά κέντρα, γυμναστήρια, ξενοδοχεία, θέατρα, κινηματογράφοι, γκαλερί, εμπορικά κέντρα, εκθέσεις, μουσεία, μουσικούς και άλλους καλλιτέχνες, αθλητικές εκδηλώσεις (και αθλητικές ομάδες), συνεδριακούς χώρους (και διοργανωτές συνεδρίων), ναυτιλιακές και αεροπορικές εταιρείες, δημόσιες συγκοινωνίες, ιδιωτικά σχολεία και κέντρα ημέρας. Για να μην αναφέρουμε την πίεση που θα δεχτούν οι γονείς που θα αναγκαστούν να διδάσκουν τα παιδιά τους κατ' οίκον, τους ανθρώπους που θα προσπαθούν να φροντίσουν ηλικιωμένους συγγενείς χωρίς να τους εκθέσουν στον ιό, άτομα που είναι εγκλωβισμένα σε σχέσεις σωματικής ή συναισθηματικής κακοποίησης, καθώς και όλους όσοι δεν έχουν ένα χρηματικό απόθεμα για να αντεπεξέλθουν στις μεταβολές του εισοδήματός τους.

Φυσικά, θα υπάρξουν προσαρμογές: για παράδειγμα, τα γυμναστήρια μπορεί να αρχίσουν να πουλάν εξοπλισμό για το σπίτι και διαδικτυακά προγράμματα εκγύμνασης. Θα δούμε μια έκρηξη νέων υπηρεσιών στον τομέα που ήδη ονομάστηκε "οικονομία του εγκλεισμού". Κάποιοι μπορεί μάλιστα να αισθάνονται αισιόδοξοι για τις αλλαγές που μπορεί να επιφέρουν κάποιες συνήθειες -λιγότερα ταξίδια που καταναλώνουν άνθρακα, περισσότερες τοπικές αλυσίδες προμηθειών, περισσότερες μετακινήσεις με τα πόδια και το ποδήλατο.

Αλλά για πάρα πολλές επιχειρήσεις και νοικοκυριά θα είναι αδύνατον να διαχειριστούν αυτήν την αναστάτωση. Και ο τρόπος ζωής σε κατάσταση εγκλεισμού, απλά δεν είναι βιώσιμος για μεγάλες χρονικές περιόδους.

Πώς μπορούμε, λοιπόν, να ζήσουμε σ' αυτόν τον νέο κόσμο; Μέρος της απάντησης -ελπίζουμε- θα είναι ένα καλύτερο σύστημα υγείας, με μονάδες για την αντιμετώπιση των πανδημιών που θα μπορούν να κινούνται ταχύτερα ώστε να εντοπίζουν και να περιορίζουν τα ξεσπάσματα προτού αυτά αρχίσουν να εξαπλώνονται και με δυνατότητα να αυξάνουν τάχιστα την παραγωγή ιατρικού εξοπλισμού, διαγνωστικών εργαλείων και φαρμάκων. Αυτά θα έρθουν πολύ αργά για να σταματήσουν τον Covid-19, αλλά θα βοηθήσουν στις μελλοντικές πανδημίες.

Στο κοντινό μέλλον, μάλλον θα βρούμε κάποιους αδέξιους συμβιβασμούς, που θα μας επιτρέψουν να διατηρήσουμε κάτι που να μοιάζει με κοινωνική ζωή. Ίσως οι κινηματογράφοι αφαιρέσουν τα μισά τους καθίσματα, οι συνεδριάσεις να γίνονται σε μεγαλύτερες αίθουσες με απόσταση ανάμεσα στα καθίσματα και τα γυμναστήρια να ζητούν να κλείσεις θέση από πριν ώστε να μην γεμίζουν κόσμο.

Τελικά, όμως, προβλέπεται ότι θα αποκαταστήσουμε την δυνατότητα να συναναστρεφόμαστε με ασφάλεια, αναπτύσσοντας πιο εξελιγμένους τρόπους για να διαπιστώνουμε ποιοι είναι επίφοβοι να αρρωστήσουν και να εφαρμόζουμε -νόμιμες- διακρίσεις εις βάρος τους.

Έναν προάγγελο αυτού, μπορούμε να δούμε στα μέτρα που παίρνουν κάποιες χώρες σήμερα. Το Ισραήλ σκοπεύει να χρησιμοποιήσει τα δεδομένα εντοπισμού των κινητών τηλεφώνων, με τα οποία οι μυστικές του υπηρεσίες εντοπίζουν τους τρομοκράτες, για να εντοπίζει ποιοι έχουν έρθει σε επαφή με γνωστούς φορείς του ιού. Η Σιγκαπούρη πραγματοποιεί εξαντλητικό έλεγχο των επαφών και δημοσιεύει στοιχεία για κάθε ένα γνωστό κρούσμα, όλα τα στοιχεία εκτός από το να κατονομάσει το άτομο.

Φυσικά, δεν γνωρίζουμε πώς ακριβώς θα μοιάζει το μέλλον. Μπορεί όμως κανείς να φανταστεί έναν κόσμο στον οποίο για να πάρεις, πχ, μια πτήση θα πρέπει ίσως να εγγραφείς σε μια υπηρεσία που θα παρακολουθεί τις κινήσεις σου μέσω του τηλεφώνου σου. Η αεροπορική εταιρεία δεν θα μπορεί να δει πού πηγαίνεις, αλλά θα παίρνει μια ειδοποίηση αν έχεις έρθει κοντά με κάποιο μολυσμένο άτομο, ή έχεις βρεθεί σε περιοχή που η ασθένεια βρίσκεται σε έξαρση. Παρόμοιες προϋποθέσεις θα υπάρχουν και για την είσοδο σε μεγάλες εκδηλώσεις, σε κυβερνητικά κτίρια ή σε κόμβους δημόσιων συγκοινωνιών. Θα υπάρχουν ανιχνευτές θερμοκρασίας παντού και στον εργασιακό σου χώρο ίσως να απαιτείται να φοράς ένα μόνιτορ που θα ανιχνεύει την θερμοκρασία σου και άλλες ζωτικές ενδείξεις. Τα νυχτερινά κέντρα που τώρα ζητάνε βεβαίωση της ηλικίας σου, στο μέλλον μπορεί να ζητάνε βεβαίωση ανοσίας -μια ταυτότητα ή κάποιου είδους ψηφιακή βεβαίωση μέσω του τηλεφώνου, που να δείχνει ότι έχεις ήδη αναρρώσει ή έχεις εμβολιαστεί εναντίον του πιο πρόσφατου στελέχους του ιού.


Θα προσαρμοστούμε και θα τα δεχτούμε αυτά τα μέτρα, περίπου όπως προσαρμοστήκαμε στους όλο και πιο αυστηρούς ελέγχους ασφάλειας στα αεροδρόμια μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις. Η παρακολούθηση που θα παρεμβαίνει στην ιδιωτικότητά μας θα θεωρείται ως ένα μικρό τίμημα που θα πρέπει να πληρώσουμε για να έχουμε τη βασική ελευθερία να βρισκόμαστε με άλλους ανθρώπους.
Ως συνήθως, όμως, το πραγματικό κόστος θα το επωμιστούν οι φτωχότεροι και οι πιο αδύναμοι. Άτομα με περιορισμένη πρόσβαση στο σύστημα υγείας, ή αυτοί που ζουν σε περιοχές επιρρεπείς σε ασθένειες, πολύ πιο συχνά τώρα θα αποκλείονται από μέρη και από ευκαιρίες που για όλους τους άλλους θα είναι ελεύθερα. Οι εργαζόμενοι που μετακινούνται -από οδηγούς ταξί μέχρι υδραυλικούς και ανεξάρτητους εκπαιδευτές γιόγκα- θα δουν την εργασία τους να γίνεται ακόμα πιο επισφαλής. Μετανάστες, πρόσφυγες, μη ταυτοποιημένοι και πρώην φυλακισμένοι, θα αντιμετωπίσουν ένα ακόμη εμπόδιο για να κερδίσουν μια θέση στην κοινωνία. 

Επιπλέον, εκτός αν θεσπιστούν αυστηροί κανόνες για το πώς αξιολογείται η επικινδυνότητα κάποιου να ασθενήσει, οι κυβερνήσεις ή οι εταιρείες μπορεί να επιλέξουν οποιοδήποτε κριτήριο -ότι είσαι υψηλής επικινδυνότητας αν για παράδειγμα το εισόδημά σου είναι κάτω από $50.000 τον χρόνο, ή είσαι σε οικογένεια μεγαλύτερη των έξι ατόμων, ή ζεις σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας. Αυτό δημιουργεί ένα περιθώριο όπου οι αλγόριθμοι μπορεί να οδηγήσουν σε προκαταλήψεις ή κρυφές διακρίσεις, όπως συνέβη πέρυσι με έναν αλγόριθμο που χρησιμοποιήθηκε από ασφαλιστές υγείας στις ΗΠΑ και αποδείχθηκε ότι σταθερά ευνοούσε τους λευκούς.

Ο κόσμος έχει αλλάξει πολλές φορές, και τώρα πάλι αλλάζει. Όλοι μας θα πρέπει να προσαρμοστούμε σε έναν νέο τρόπο ζωής, εργασίας, και σύναψης σχέσεων. Όπως όμως συμβαίνει με κάθε αλλαγή, υπάρχουν κάποιοι που θα χάσουν περισσότερα απ' ό,τι οι περισσότεροι, και είναι αυτοί που έχουν ήδη χάσει πάρα πολλά. Το καλύτερο που έχουμε να ελπίζουμε είναι ότι το βάθος αυτής της κρίσης θα αναγκάσει τελικά τις χώρες -και ειδικά τις ΗΠΑ- να διορθώσουν τις τεράστιες κοινωνικές ανισότητες που κάνουν μεγάλα τμήματα του πληθυσμού να είναι τόσο πολύ ευάλωτα. 

 Πηγή: technologyreview.com 
*Μετάφραση και σχολιασμός: Αθανασία Πέτσα

Σχόλια

Δημοσίευση σχολίου