Τα διλήμματα του Προέδρου Trump στο συριακό πρόβλημα

Ούτε και ο πλέον χαρισματικός σεναριογράφος ή αναλυτής δεν θα είχε προβλέψει, 6 χρόνια πριν, τη σημερινή πολυπλοκότητα της συριακής κρίσης με την πληθώρα των αλληλοσυγκρουόμενων μεταβλητών και συμφερόντων.

Αντίπαλες υπερδυνάμεις, περιφερειακοί παίκτες, αλληλομισούμενες εθνοτικές οντότητες, αδιάλλακτα θρησκευτικά δόγματα, σέχτες και φατρίες, πολυεθνικές εταιρείες και εγκληματικές οργανώσεις, εταιρικά, οικογενειακά και ατομικά συμφέροντα, συνθέτουν μια πολύπλοκη εξίσωση πολέμου με πολυάριθμες μεταβλητές.

Ξένα στρατεύματα μάχονται στα εδάφη της Συρίας ενώ πολεμικά αεροσκάφη διασχίζουν τους αιθέρες της βομβαρδίζοντας αδιάκριτα μαχητές και αμάχους. Ακόμη και η έννοια του πολέμου «δια αντιπροσώπων» (proxy war) έχει χάσει τη σημασία της καθώς δεν μπορείς να διακρίνεις ξεκάθαρα τους αντιπάλους. Παράλληλα και ενώ οι εμπλεκόμενες χώρες προσπαθούν να επιτύχουν τους αντικειμενικούς τους στόχους, στο έδαφος της Συρίας, ανεξέλεγκτες συμμορίες εξασκούν μια κτηνώδη τρομοκρατία εν ονόματι ιδεολογίας, θρησκείας, πλουτισμού, δόξας και εξουσίας. Είναι πλέον εκτός πραγματικότητας όποιος θεωρεί ότι ο πρόεδρος Assad ελέγχει πλήρως τα απομεινάρια του συριακού στρατού ή ότι υφίσταται κεντρική διοίκηση της αντιπολίτευσης ή ακόμη και αυτών των ίδιων των τζιχαντιστικών οργανώσεων. Η σύγκρουση έχει αρχίσει να λαμβάνει την πιο φρικτή της μορφή, την μορφή ενός πολέμου όλων εναντίον όλων.

Μέσα σε αυτή τη συγκεχυμένη και συνεχώς μεταβαλλόμενη κατάσταση, οι εξωτερικοί παρεμβαίνοντες προσπαθούν διαρκώς να αναπροσαρμόζουν τους στόχους, συμμαχίες και στρατηγική τους, αγωνιζόμενοι να κατοχυρώσουν επιρροή στην αυριανή Συρία ή σε ότι θα έχει απομείνει από αυτήν. Σήμερα, ΗΠΑ, Ρωσία, Ιράν και Τουρκία παρουσιάζονται ως οι βασικοί παίκτες που στα εδάφη της Συρίας μάχονται εναντίον της ισλαμικής τρομοκρατίας με διαφορετική όμως στόχευση έκαστος. Σημαντική παραφωνία αποτελεί και το γεγονός ότι δεν έχουν ταυτόσημους ορισμούς για την έννοια του τρομοκράτη. Άρα δεν μπορούν να συντονίσουν αποτελεσματικά τις προσπάθειες τους και εύκολα μπορούν να οδηγηθούν σε μεταξύ τους τριβές καθώς παρασύρονται από τις μηχανορραφίες των συμμάχων τους αλλά και τυχαία γεγονότα.

Πρωταρχικό στόχος των ετερόκλητων αυτών δυνάμεων, η ανακατάληψη της Raqqa από τις δυνάμεις του αιμοσταγούς «Ισλαμικού Κράτους». Δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας ότι το θέατρο επιχειρήσεων Συρίας και Ιράκ είναι πλέον ενοποιημένο ενώ και εδώ και μήνες έχει αρχίσει η προσπάθεια ανακατάληψης του άλλου προπύργιου των τζιχαντιστών, της Μοσούλης. Άπαντες συμφωνούν ότι ο επόμενος στόχος είναι η Raqqa αλλά ακόμη δεν έχει αποφασιστεί ποιες δυνάμεις θα ενεργήσουν για την ανακατάληψη της και κυρίως δεν υπάρχει ένα σχέδιο για το μέλλον της ταλαίπωρης χώρας, μετά από την προσδοκώμενη συντριβή του «Ισλαμικού Κράτους».

Ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ, αντιλαμβάνεται ότι οι ισοπεδωτικές και απλοϊκές λύσεις που παρουσίαζε στην προεκλογική του εκστρατεία δεν είναι πάντα αποτελεσματικές στο πολυσύνθετο διεθνές περιβάλλον. Η επιθυμία συντριβής των τζιχαντιστών, με τη χρήση του πλέον κατάλληλου σήμερα «εργαλείου», δηλαδή των κουρδικών δυνάμεων (έστω και με την λιγότερο απειλητική ονομασία των Syrian Democratic Forces-SDF), εκτιμάται ότι θα προκαλέσει την έντονη, ίσως και απρόβλεπτη, αντίδραση της Άγκυρας. Η τελευταία στα πρόσωπα των οργανώσεων των Κούρδων της Συρίας, ανεξαρτήτως ονομασίας, εντοπίζει τους φυσικούς συμμάχους και υποστηρικτές του ΡΚΚ. Η ήδη σε εξέλιξη στρατιωτική ενίσχυση των Κούρδων της Συρίας από τις ΗΠΑ, έστω και πλαγίως προς τα τμήματα των Αράβων των SDF, αντιμετωπίζεται ως εχθρική ενέργεια από τους Τούρκους. Η ενίσχυση και προέλαση αυτών ακριβώς των δυνάμεων, αποτέλεσε τη βασική αιτία που οδήγησε στην τουρκική στρατιωτική κεκαλυμμένη εισβολή του Αυγούστου του 2016 στη Βόρειο Συρία. Μια εισβολή που είχε την έγκριση Ουάσινγκτον, Τεχεράνης και Μόσχας και επιβλήθηκε μέσω της τελευταίας και στη Δαμασκό. 

Η Τουρκία, με αρκετές απώλειες από την εμπλοκή, αναβαθμίστηκε και προσπαθεί να επιβάλει το σχεδιασμό της για προέλαση προς τη Raqqa των υποστηριζόμενων από αυτήν ανταρτικών ομάδων. Μια κίνηση που αναγκαστικά θα πρέπει να γίνει μέσα από τα εδάφη που ελέγχουν ήδη οι Κούρδοι με απρόβλεπτες συνέπειες. Παράλληλα, οι αμερικανοί στρατηγοί δεν τρέφουν ιδιαίτερης εκτίμησης για τις υποστηριζόμενες από τους Τούρκους ανταρτικές δυνάμεις. Επιθυμώντας όμως το σύντομο τερματισμό των επιχειρήσεων και παράλληλη εξουδετέρωση των τζιχαντιστών σε Συρία και Ιράκ, προκρίνουν τη συνέχιση της ενίσχυσης των SDF (πολιτική Obama) για την εξαπόλυση του τελικού κτυπήματος.

Από την άλλη πλευρά, οι σύμμαχοι του Προέδρου Assad φαίνεται να παρακολουθούν διακριτικά τα διλήμματα των δυτικών αντιπάλων του «Ισλαμικού Κράτους» και εστιάζουν στη σταθεροποίηση του καθεστώτος της Δαμασκού στο δυτικό τμήμα της χώρας. Το Ισραήλ παρακολουθεί ανήσυχο και έχει εκδηλώσει την υποστήριξη του για μια ενίσχυση του ρόλου των Κούρδων στην περιοχή. Ο ταλαιπωρημένος λαός των Κούρδων, δεν αποτελεί μια ενιαία οντότητα και σημαντικές είναι οι διαφορές που χωρίζουν τους κουρδικούς πληθυσμούς των τεσσάρων ομόρων κρατών (Τουρκίας, Ιράν, Ιράκ, Συρίας). Η περιφερειακή μάλιστα κυβέρνηση των Κούρδων του Ιράκ έχει συνταραχθεί από πολύχρονες εσωτερικές συγκρούσεις των δύο κυρίων φατριών-οικογενειών για τη νομή της εξουσίας.

Εκτιμάται ότι ο αμερικανός Πρόεδρος Trump θα αποφύγει τη λήψη αποφάσεως για ενίσχυση των SDF μέχρι και τη διενέργεια του τουρκικού δημοψηφίσματος εκτιμώντας ότι εν συνεχεία θα έχει να αντιμετωπίσει έναν πιο διαλλακτικό Ερντογκάν. Μέχρι όμως το δημοψήφισμα του Απριλίου μεσολαβεί ένας ολόκληρος μήνας και οι προκλήσεις είναι πολλές. Οι SDF, με αρκετές ανεφοδιάστηκες ελλείψεις, πιέζουν προς την κατεύθυνση της Raqqa, καίτοι η εμπειρία της Μοσούλης έχει καταδείξει τις δυσκολίες κατάληψης ενός πυκνοκατοικημένου αστικού χώρου. Η ένταση στην περιοχή του Manbij (δυτικά του Ευφράτη) είναι μεγάλη και η Ουάσινγκτον αναγκάστηκε να αναπτύξει εσπευσμένα αμερικανικά στρατεύματα ως διαχωριστική γραμμή μεταξύ των ανταρτών των υποστηριζόμενων από την Τουρκία και των SDF. Στο χώρο υπερίπτανται αμερικανικά, ρωσικά, τουρκικά και συριακά αεροσκάφη ενώ αμήχανα παρακολουθούμε και μια πρώτη διστακτική επαφή του συριακού στρατού με τις κουρδικές δυνάμεις. Έχουμε λοιπόν μια έκρυθμη κατάσταση και η ενδεχόμενη ανάφλεξη (που αρκετοί την επιθυμούν) μπορεί να προέλθει είτε από προβοκάτσια είτε και από τυχαίο γεγονός.

Σε στάση αναμονής και ο ανυπόμονος Αμερικανός Πρόεδρος. Οι αποφάσεις του θα αποτελέσουν τη πρώτη σοβαρή δοκιμασία της Προεδρίας και θα καταδείξουν την αποφασιστικότητα του, τις σχέσεις του με την αμερικανική στρατιωτική ηγεσία, την αντιμετώπιση των προνομιακών σχέσεων με την Τουρκία (και των συμμάχων στο ΝΑΤΟ γενικότερα) και τις διαθέσεις του για την επίτευξη μιας πρώτης προσέγγισης με τη Μόσχα. Βασικά όμως θα πρέπει να αποδείξει ότι η Αμερική είναι πάλι δυνατή, παρούσα, αποτελεσματική, χωρίς όμως να θυσιάζει τα παιδιά της και χωρίς να σκορπά αλόγιστα τα χρήματα των φορολογουμένων. Σε κάθε περίπτωση γίνεται φανερό ότι η τύχη της δύσμοιρης Συρίας και του λαού της έρχεται σε δεύτερη μοίρα ενώ αναζητείται ακόμη προσχέδιο εφικτής λύσεως!

Του Ιπποκράτη Δασκαλάκη 

Υποστράτηγος (εα),
Πτυχιούχος τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Παντείου Πανεπιστημίου
Μεταπτυχιακό στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Διευθυντής Μελετών του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ)
Συνεργάτης του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ)
Διαλέκτης στη Σχολή Εθνικής Αμύνης (ΣΕΘΑ)

Πηγή