76 χώρες εμπλέκονται στον πόλεμο των ΗΠΑ "κατά της τρομοκρατίας"

Αφήνοντας πίσω του την Air Force II, "με απόλυτη μυστικότητα", πέταξε με ένα C-17 χωρίς διακριτικά, στην αεροπορική βάση του Μπαγκράμ, τη μεγαλύτερη αμερικανική φρουρά στο Αφγανιστάν. Καμία πληροφόρηση για την επίσκεψή του δεν επιτράπηκε, μέχρι και μία ώρα προτού φύγει από τη χώρα.

Πάνω από 16 χρόνια μετά την αμερικανική εισβολή "απελευθέρωσης" του Αφγανιστάν, βρέθηκε εκεί, για να φέρει καλά νέα στους αμερικανούς πεζοναύτες που ήταν πάλι σε άνοδο. Μπροστά σε μια τεράστια αμερικανική σημαία, απευθυνόμενος σε 500 αμερικανούς πεζοναύτες, ο αντιπρόεδρος Μάικ Πενς τους εγκωμίασε ως "τη σπουδαιότερη δύναμη του καλού στον κόσμο", παινεύτηκε ότι οι αμερικανικές αεροπορικές επιδρομές πρόσφατα "αυξήθηκαν δραματικά", ορκίστηκε ότι η χώρα τους "ήρθε για να μείνει" και επέμεινε ότι "η νίκη είναι πιο κοντά από ποτέ". Όπως πρόσεξε ένας παρατηρητής, πάντως, η αντίδραση του κοινού του ήταν υποτονική. ("Αρκετοί στρατιώτες στέκονταν με σταυρωμένα τα χέρια, ή πίσω από την πλάτη, και άκουγαν, αλλά δεν χειροκρότησαν.")

Δείτε το αυτό ως το τελευταίο επεισόδιο σε ένα ανάποδο γεωπολιτικό παραμύθι, μια σκοτεινή ιστορία για την εποχή μας, που μπορεί να ξεκινά κάπως έτσι: Μια φορά κι έναν καιρό - τον Οκτώβρη του 2001 για την ακρίβεια - η Ουάσιγκτον ξεκίνησε τον πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία. Τότε, στόχος ήταν μόνο μία χώρα, αυτή η ίδια χώρα όπου, κάτι πάνω από μια δεκαετία πριν, οι ΗΠΑ είχαν ολοκληρώσει έναν πόλεμο "δι' αντιπροσώπων" εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης, που κατά τη διάρκειά του είχαν χρηματοδοτήσει, εξοπλίσει και υποστηρίξει μια σειρά ακραίων, Ισλαμιστικών, φονταμενταλιστικών ομάδων, μεταξύ των οποίων και έναν πλούσιο νεαρό σαουδάραβα, ονόματι Οσάμα Μπιν Λάντεν.

Μέχρι το 2001, στο ξεκίνημα αυτού του πολέμου, που συνέβαλε στη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, το Αφγανιστάν διοικούνταν εν μέρει (όχι εξ ολοκλήρου) από τους Ταλιμπάν. Ο Οσάμα Μπιν Λάντεν ήταν κι αυτός εκεί, μαζί με ένα σχετικά μέτριο στρατιωτικό σώμα. Στις αρχές του 2002, έφυγε για το Πακιστάν, αφήνοντας πολλούς από τους συντρόφους του νεκρούς και την οργάνωσή του, την Αλ-Κάιντα σε κατάσταση διάλυσης. Οι Ταλιμπάν, νικημένοι, εκλιπαρούσαν να τους επιτραπεί να παραδώσουν τα όπλα τους και να γυρίσουν πίσω στα χωριά τους, μια άκαρπη διαδικασία, που ο Anand Gopal περιέγραψε γλαφυρά στο βιβλίο του No good men among the living.

Φαινόταν ότι όλα είχαν τελειώσει, εκτός από τους πανηγυρισμούς και, φυσικά, τα σχέδια για μεγαλύτερη εκμετάλλευση της περιοχής. Οι ανώτατοι αξιωματούχοι της διοίκησης του Τζωρτζ Μπους και του αντιπρόεδρου Ντικ Τσέινι ήταν οι γεωπολιτικοί οραματιστές μιας κυρίαρχης τάξης με επεκτατικές ιδέες για την εξάπλωση της επιτυχίας ενάντια στην τρομοκρατία και τις αντάρτικες ομάδες, σε πάνω από 60 χώρες - όπως δήλωσε ο Υπουργός Άμυνας, Ντόναλντ Ράμσφελντ μόλις λίγες μέρες μετά την επίθεση στους δίδυμους πύργους. Αυτό το σημείο τόνισε με έμφαση και ο Πρόεδρος Μπους, εννέα μήνες μετά, σε μια θριαμβευτική ομιλία του στο West Point. Εκείνον τον καιρό, η προσπάθεια, που πολύ γρήγορα και ανυπόστατα βαφτίστηκε ως "Παγκόσμιος Πόλεμος κατά της τρομοκρατίας" ήταν ακόμα υπόθεση ενός κράτους. Είχαν όμως ήδη ξεκινήσει για τα καλά τις προετοιμασίες να τον επεκτείνουν, με τόσο ακραία και καταστροφικά μέσα, που ούτε τα φαντάζονταν, με την εισβολή και κατοχή στο Ιράκ του Σαντάμ Χουσεΐν και την κυριαρχία στις πετρελαιοπαραγωγές περιοχές που ακολούθησε. (Όπως αναφέρεται ότι είπε και κάποιος Βρετανός αξιωματούχος που ήταν "κοντά στην ομάδα Μπους": "Όλοι θέλουν να πάνε στη Βαγδάτη. Οι αληθινοί άντρες θέλουν να πάνε στην Τεχεράνη.")

Τόσα χρόνια μετά, δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει ότι επαληθεύθηκε η φράση "πρόσεχε τι εύχεσαι" - και σίγουρα δεν εκπλήσσει τους χιλιάδες διαδηλωτές, που είχαν πλημμυρίσει τους δρόμους στις αμερικανικές πόλεις το 2003, για να αντιταχθούν στην εισβολή στο Ιράκ.

Μια ματιά στον πόλεμο

Και το παραμύθι μας δεν τελειώνει εδώ. Ούτε κατά διάνοια. Για να αρχίσουμε, στην εποχή του Τραμπ, ο πιο μακροχρόνιος πόλεμος στην ιστορία των ΗΠΑ, αυτός του Αφγανιστάν, τραβάει κι άλλο σε μάκρος. Είναι ο αριθμός των αμερικανών πεζοναυτών που αυξάνεται, οι αεροπορικές επιδρομές που κλιμακώνονται, οι Ταλιμπάν που έχουν τον έλεγχο στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας, η τρομοκρατική ομάδα που αποκαλείται Ισλαμικό Κράτος που εξαπλώνεται με επιτυχία προς τα ανατολικά, και, σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεση του Πενταγώνου, "περισσότερες από 20 ομάδες τρομοκρατών ή ανταρτών στο Αφγανιστάν και το Πακιστάν".

Για σκεφτείτε το: 20 ομάδες. Με άλλα λόγια, τόσα χρόνια μετά, ο πόλεμος της τρομοκρατίας μοιάζει σαν μια ατελείωτη άσκηση με τους πίνακες του πολλαπλασιασμού - και όχι μόνο στο Αφγανιστάν. Έχει περάσει πάνω από μια δεκαετία από τότε που ένας αμερικανός πρόεδρος μίλησε για 60 χώρες ως πιθανούς στόχους και, χάρη στην πολύτιμη δουλειά μιας και μοναδικής αφοσιωμένης ομάδας, του The Costs of War Project, στο Watson Institute for International and Public Affairs του Brown University, έχουμε επιτέλους μια οπτική απεικόνιση της πραγματικής έκτασης του πολέμου ενάντια στην τρομοκρατία. Το γεγονός ότι έπρεπε να περιμένουμε τόσο πολύ, κάτι μας λέει για τη φύση αυτού του διαρκούς πολέμου.

Το The Costs of War Project δεν έχει φτιάξει απλώς έναν χάρτη του πολέμου της τρομοκρατίας, για το διάστημα 2015-2017, αλλά και τον πρώτο χάρτη τέτοιου είδους που έχει φτιαχτεί ποτέ. Προσφέρει μια συγκλονιστική εικόνα των αντιτρομοκρατικών πολέμων της Ουάσιγκτον σε όλον τον κόσμο: την εξάπλωσή τους, την ανάπτυξη των αμερικανικών δυνάμεων, τις εκτεταμένες αποστολές για την εκπαίδευση ξένων αντιτρομοκρατικών δυνάμεων, τις αμερικανικές βάσεις που δίνουν όλες αυτές τις δυνατότητες, τις επιθέσεις με μη επανδρωμένα και άλλα στρατιωτικά αεροπλάνα, που τους είναι απαραίτητες και τις αμερικανικές μονάδες μάχης που βοηθούν στην καταπολέμηση των τρομοκρατών. (Φυσικά, οι ομάδες των τρομοκρατών έχουν αλλάξει μορφές και εξαπλωθεί και αυτές, μέσα σε αυτήν τη διαδικασία.)

Μια ματιά στον χάρτη, μας δείχνει ότι ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας, ένα όλο και πιο πολύπλοκο σετ αλληλοδιαπλεκόμενων συγκρούσεων, είναι πλέον ένα αξιοσημείωτο παγκόσμιο φαινόμενο. Εκτείνεται από τις Φιλιππίνες (όπου ομάδα του ISIS πολέμησε για 5 μήνες σε μια εκστρατεία που διέλυσε το Μαράουι, μια πόλη 300.000 κατοίκων) περνάει από τη Νότιο Ασία, την Κεντρική Ασία, τη Μέση Ανατολή, τη Βόρειο Αφρική και φτάνει στη Δυτική Αφρική, όπου πρόσφατα 4 πρασσινομπερέδες σκοτώθηκαν σε ενέδρα στο Νίγηρα.

Εντυπωσιακός είναι και ο αριθμός των χωρών που ο πόλεμος αυτός έχει επηρεάσει με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο. Κάποτε, βέβαια, ήταν μόνο μία (ή δύο, αν συμπεριλάβουμε και τις ΗΠΑ). Τώρα, το The Costs of War Project εντόπισε ότι 76 χώρες, δηλαδή το 39% του πλανήτη, εμπλέκονται σε αυτήν την παγκόσμια σύγκρουση. Χώρες δηλαδή, όπως το Αφγανιστάν, η Συρία, το Ιράκ, η Υεμένη, η Σομαλία και η Λιβύη, όπου οι αεροπορικές επιθέσεις με βομβαρδιστικά ή με drones είναι μια καθημερινότητα και όπου οι επίγειες μονάδες των ΗΠΑ (κυρίως Ειδικές Επιχειρησιακές Δυνάμεις) εμπλέκονται σε μάχες με άμεσο ή έμμεσο τρόπο. Επίσης, χώρες όπου οι αμερικανοί σύμβουλοι εκπαιδεύουν τους τοπικούς στρατούς, ή ακόμα και πολιτοφύλακες σε αντιτρομοκρατικές τακτικές και χώρες με βάσεις που είναι απαραίτητες για την εξάπλωση των συγκρούσεων. Όπως φαίνεται στο χάρτη, αυτές οι κατηγορίες συχνά επικαλύπτονται.

Όπως είναι φυσικό, ένας τέτοιος "πόλεμος" τρώει τα χρήματα των αμερικανών φορολογουμένων, σε βαθμό απίστευτο, για μια χώρα της οποίας οι υποδομές έχουν αρχίσει να καταρρέουν. Σε μια άλλη μελέτη, που εκδόθηκε τον Νοέμβρη, το The Costs of War Project υπολόγισε ότι η τιμή του πολέμου κατά της τρομοκρατίας έχει ήδη φτάσει στο αστρονομικό ποσό των 5,6 τρις δολαρίων. Πρόσφατα, ο Ντ. Τραμπ, που τώρα κλιμακώνει τις συγκρούσεις, είχε αναφέρει σε tweet ένα ακόμα πιο εντυπωσιακό νούμερο: "Έχοντας ξοδέψει απερίσκεπτα, 7 τρις δολάρια στη Μέση Ανατολή, είναι καιρός να ξαναχτίσουμε τη χώρα μας!" (Αυτός ο αριθμός ταιριάζει με τον υπολογισμό του The Costs of War Project ότι "οι μελλοντικές πληρωμές των επιτοκίων του δανεισμού μας για τον πόλεμο, μπορεί να προσθέσουν περισσότερα από 7,9 τρις στο δημόσιο χρέος μας" μέχρι τα μέσα του αιώνα.)

Το σχόλιο του Τραμπ είναι κάτι σπάνιο για αμερικανό πολιτικό, γιατί στην εποχή μας ο υπολογισμός του κόστους των πολέμων, τόσο σε χρήμα όσο και σε ανθρώπους, έχει αφεθεί σε μικρές ομάδες ακαδημαϊκών και ακτιβιστών. Και ενώ ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας εξαπλώνεται έτσι όπως δείχνει ο χάρτης, δεν γίνεται καμιά σοβαρή συζήτηση για το κόστος ή για τα αποτελέσματά του. Αυτός ο "χάρτης της κόλασης" που έφτιαξε το The Costs of War Project είναι η πρώτη απεικόνιση της πλήρους έκτασης αυτού του πολέμου που έχει γίνει ποτέ.

Σκεφτείτε το λίγο. Τα τελευταία 16 χρόνια, οι αμερικανοί πολίτες χρηματοδοτούν αυτό το πολύπλοκο σετ συγκρούσεων, με ποσά της τάξης των τρισεκατομμυρίων και δεν υπήρχε ούτε ένας χάρτης των πολέμων που διεξάγει η Ουάσιγκτον. Ούτε ένας. Αποσπασματικά, εμφανίζονταν κάπου στις ειδήσεις κομμάτια αυτών των εξαπλωμένων συγκρούσεων, αν και σπάνια στα πρωτοσέλιδα (εκτός από τις περιπτώσεις που κάποιος "μοναχικός λύκος" έκανε κάποια τρομοκρατική επίθεση στις ΗΠΑ ή τη Δυτική Ευρώπη). Όλα αυτά τα χρόνια όμως, κανένας αμερικανός δεν είχε δει όλη την εικόνα αυτού του παράξενου, διαρκούς πολέμου που το τέλος του δεν φαίνεται στον ορίζοντα.

Αυτό μπορεί, εν μέρει, να εξηγηθεί από τη φύση αυτού του "πολέμου". Δεν υπάρχουν μέτωπα, δεν υπάρχουν στρατοί που να προελαύνουν στο Βερολίνο, ούτε αρμάδες να κατατροπώνουν την Ιαπωνία. Δεν υπάρχει ούτε, όπως στην Κορέα το '50, ένας παράλληλος για να διασχίσεις ή να οπισθοχωρήσεις. Σε αυτόν τον πόλεμο, δεν υπάρχουν φανερές υποχωρήσεις και, μετά την θριαμβευτική είσοδο στη Βαγδάτη το 2003, ελάχιστες είναι και οι πρόοδοι.

Ήταν δύσκολο ακόμα και να χαρτογραφήσεις κάποια από τα μέρη. Και όταν αυτό γινόταν, όπως σε έναν χάρτη των New York Times τον Αύγουστο, των περιοχών που ελέγχονται από τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, αυτό ήταν πολύ πολύπλοκο και με περιορισμένο αντίκτυπο. Γενικά πάντως, εμείς, ο κόσμος, έχουμε ακινητοποιηθεί με κάθε τρόπο αυτά τα χρόνια, ακόμα και στην προσπάθεια απλώς να παρακολουθήσουμε αυτό το ατελείωτο γαϊτανάκι πολέμων και συγκρούσεων που κυκλοφορεί υπό τον τίτλο "πόλεμος κατά της τρομοκρατίας".

Χαρτογραφώντας το 2018 και παραπέρα

Ας το επαναλάβουμε και πάλι: κάποτε, περίπου πριν 17 χρόνια, ήταν μόνο μία, τώρα ο αριθμός είναι 76 και αυξάνεται. Εν τω μεταξύ, σπουδαίες πόλεις έχουν γίνει ερείπια, δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπινα πλάσματα έχουν εκτοπιστεί από τα σπίτια τους, οι πρόσφυγες κατά εκατομμύρια διασχίζουν σύνορα, αναστατώνοντας ακόμα περισσότερες περιοχές, οι τρομοκρατικές ομάδες έχουν γίνει φίρμες σε μεγάλο μέρος του πλανήτη και ο αμερικανικός κόσμος συνεχίζει να στρατιωτικοποιείται.

Αυτό πρέπει να το δούμε ως ένα τελείως νέο είδος διαρκούς πολέμου. Δείτε πάλι τον χάρτη. Μεγεθύνετέ τον σε ολόκληρη την οθόνη. Είναι σημαντικό συλλάβουμε την εικόνα του τι συμβαίνει, γιατί ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα νέο είδος καταστροφής, μια στρατιωτικοποίηση του πλανήτη, που όμοιά της δεν έχουμε ξαναδεί. Ό,τι "επιτυχίες" κι αν σημειώθηκαν σε αυτόν τον πόλεμο της Ουάσιγκτον, από την εισβολή στο Αφγανιστάν το 2001, την κατάληψη της Βαγδάτης το 2003, την πρόσφατη καταστροφή του "χαλιφάτου" του Ισλαμικού κράτους στη Συρία και το Ιράκ (ή τέλος πάντων μεγάλου μέρους του, γιατί αυτή τη στιγμή τα αμερικανικά αεροπλάνα ακόμα ρίχνουν βόμβες και πυραύλους σε περιοχές της Συρίας), φαίνεται ότι το μόνο που γίνεται είναι οι συγκρούσεις να αλλάζουν μορφή και να συνεχίζονται.

Τώρα είμαστε σε μια εποχή, στην οποία ο στρατός των ΗΠΑ οδηγεί το άρμα αυτού που κάποτε ονομαζόταν αμερικανική "εξωτερική πολιτική" και το Υπουργείο Εξωτερικών συρρικνώνεται δραματικά. Οι Αμερικανικές Ειδικές Επιχειρησιακές Μονάδες έχουν αναπτυχθεί σε 149 χώρες μόνο το 2017 και οι ΗΠΑ έχουν τόσους πολλούς πεζοναύτες και τόσες πολλές βάσεις σε τόσα πολλά μέρη στη Γη, που το Πεντάγωνο δεν μπορεί ούτε να λογοδοτήσει για την τύχη 44.000 από αυτούς τους στρατιώτες. Μπορεί πραγματικά να είναι αδύνατο να χαρτογραφηθούν όλα αυτά, πάντως η απεικόνιση του The Costs of War Project είναι ένας θρίαμβος του τι μπορεί κανείς να δει.

Κοιτάζοντας το μέλλον, ας προσευχηθούμε για ένα πράγμα: ότι οι τύποι σε αυτό το πρότζεκτ θα έχουν αρκετή αντοχή, αφού είναι δεδομένο ότι στα χρόνια του Τραμπ (και ίσως και μετά) το κόστος του πολέμου θα αυξηθεί. Ο πρώτος προϋπολογισμός του Πενταγώνου εποχής Τραμπ, που πέρασε ομόφωνα και από τα δύο κόμματα στο Κογκρέσσο και υπογράφηκε από τον Πρόεδρο, είναι το συγκλονιστικό ποσό των 700 δις δολαρίων. Εν τω μεταξύ, οι στρατιωτικοί ηγέτες των ΗΠΑ και ο Πρόεδρος, ενώ κλιμακώνουν τις συγκρούσεις από τον Νίγηρα στην Υεμένη και από τη Σομαλία στο Αφγανιστάν, φαίνεται ότι ψάχνουν διαρκώς νέους πολέμους για να ξεκινήσουν.

Με το δάχτυλο στη Ρωσία, την Κίνα, το Ιράν και τη Βόρειο Κορέα, για παράδειγμα, ο Γενικός Διοικητής του Σώματος Πεζοναυτών, στρατηγός Robert Neller, είπε πρόσφατα στους αμερικανούς πεζοναύτες στη Νορβηγία να περιμένουν μια "βαρβάτη μάχη" στο μέλλον και ότι "ελπίζω να κάνω λάθος, αλλά έρχεται πόλεμος". Τον Δεκέμβρη, ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, υπολοχαγός H.R. McMaster, επίσης είπε ότι θεωρεί την πιθανότητα πολέμου (μάλλον πυρηνικού) με τη Β. Κορέα του Κιμ Γιο Ουν να "αυξάνεται μέρα με τη μέρα". Παράλληλα, με μια διοίκηση γεμάτη ιρανοφοβικούς, ο Πρόεδρος Τραμπ φαίνεται ότι ετοιμάζεται να διαλύσει την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, ίσως και αυτόν τον μήνα.

Με άλλα λόγια, από το 2018 και μετά, θα χρειαστούν πολλοί χάρτες, μόνο και μόνο για να έχουμε μια ιδέα για τον πιο πρόσφατο πόλεμο της Αμερικής. Αρκεί να αναλογιστούμε, για παράδειγμα, ένα πρόσφατο ρεπορτάζ των New YorkTimes, ότι 2.000 υπάλληλοι του Υπουργείου Εθνικής Ασφάλειας έχουν ήδη "αναπτυχθεί σε περισσότερες από 70 χώρες ανά τον κόσμο" κυρίως για να αποτρέψουν τρομοκρατικές επιθέσεις. Και έτσι πάει το πράγμα τον 21ο αιώνα...

Καλώς ήλθατε λοιπόν στο 2018, έναν ακόμα χρόνο ατελείωτου πολέμου και, μια που το αναφέραμε, μια μικρή προειδοποίηση στους ηγέτες μας: προσέξτε τι εύχεστε.

Πηγή