Η Ιταλία τινάζει στον αέρα την ευρωζώνη...

Η συμφωνία για τη νέα κυβέρνηση της Ιταλίας ανάμεσα στο Κίνημα των 5 Αστέρων (M5S) και τη Λίγκα, τινάζει στον αέρα το Δημοσιονομικό Σύμφωνο Σταθερότητας της ευρωζώνης. Με βάση την κυβερνητική συμφωνία η Ιταλία αρνείται πλέον να ακολουθήσει τους υποχρεωτικούς δημοσιονομικούς κανόνες ελλείμματος και χρέους, αλλά και τις οδηγίες ανοίγματος των αγορών της.

Η κυβερνητική συμφωνία δεν προβλέπει κανενός είδους διαπραγμάτευση με την ευρωζώνη και τα όργανά της. Ενώ δέχεται διαπραγμάτευση μόνο για την αναθεώρηση των πρωτογενών συνθηκών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή της Συνθήκης του Μάαστριχτ και της Λισαβώνας.

Με τον τρόπο αυτό η νέα κυβέρνηση της Ιταλίας θα εφαρμόζει το πρόγραμμά της χωρίς να είναι υποχρεωμένη να τηρεί τις οδηγίες των ευρωπαϊκών οργάνων και τις δεσμεύσεις της ευρωζώνης. Τουλάχιστον έως ότου καταλήξουν οι διαπραγματεύσεις για την αναθεώρηση των Συνθηκών. Κάτι που μπορεί να πάρει χρόνια.

Αν φυσικά δεχθούν μια τέτοια διαπραγμάτευση οι εταίροι της ευρωζώνης. Αν δεν την δεχθούν θα τεθεί υποχρεωτικά θέμα εξόδου της Ιταλίας από την ευρωζώνη. Κάτι που όπως ομολογούν πλέον ανοικτά τα αφεντικά του ευρώ θα θέσει σε κίνδυνο την ίδια την ύπαρξη του κοινού νομίσματος.

Εν τω μεταξύ η νέα κυβέρνηση δεσμεύεται να ανατρέψει το σύνολο της εφαρμοζόμενης πολιτικής λιτότητας, ειδικά υπέρ των οικονομικά δυσπραγούντων. Την υιοθέτηση επιλεκτικής προστασίας υπέρ των παραγωγών και κυρίως αγροτών της με την επαναφορά του Made in Italy, έναντι του Made in EU, που ισχύει σήμερα. Αν γίνει κάτι τέτοιο θα καταλυθεί ένα από τα βασικά «κοινοτικά κεκτημένα», η ελευθερία κίνησης προϊόντων, υπέρ της εγχώριας παραγωγής.

Ταυτόχρονα, ενώ το κυβερνητικό πρόγραμμα επιβεβαιώνει τη θέση της Ιταλίας στο ΝΑΤΟ, ωστόσο προχωρά σε δυο σοβαρές αλλαγές. Αφενός, επανεξετάζει τη συμμετοχή της Ιταλίας σε στρατιωτικές αποστολές στο εξωτερικό. Αφετέρου, δηλώνει ότι θα καταργήσει τις κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας, προς όφελος οικοδόμησης σχέσεων ειρήνης και εμπορίου με τη συγκεκριμένη χώρα.

Το ζήτημα του νομίσματος, δηλαδή του ευρώ, δεν τίθεται. Οι ηγεσίες του M5S και της Λίγκας δηλώνουν ότι η συζήτηση γι’ αυτό συνεχίζεται. Αν και όποιος μπορεί να αντιληφθεί έστω και τα στοιχειώδη, κατανοεί ότι το κυβερνητικό πρόγραμμα για να υλοποιηθεί και μάλιστα με συνέπεια, η Ιταλία αναγκαστικά όχι μόνο θα έρθει σε ρήξη με την ευρωζώνη και την ΕΕ, αλλά θα χρειαστεί το δικό της εθνικό νόμισμα. Αργά ή γρήγορα, προκειμένου να συνεχίσει την πολιτική που περιγράφει η κυβερνητική συμφωνία.

Επίσης δεν αναφέρει τίποτε για τις τράπεζες, και δη τις λεγόμενες συστημικές, οι οποίες μαζί με το δημόσιο χρέος είναι ίσως τα μεγαλύτερα αγκάθια για τη νέα κυβέρνηση. Θα προχωρήσει σε ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών; Θα επιτρέψει στις μεγάλες τράπεζες να λειτουργούν όπως λειτουργούσαν μέχρι σήμερα; Δηλαδή ως σούπερ μάρκετ πιστωτικών προϊόντων και κερδοσκοπίας με την παραγωγή χρέους;

Η κυβερνητική συμφωνία δεν αναφέρει τίποτε σχετικό. Πολύ φοβάμαι ότι το θέμα των τραπεζών θα είναι πολύ μεγαλύτερο αγκάθι από το νόμισμα.

Σχετικά με το δημόσιο χρέος η κυβερνητική συμφωνία αναφέρει ότι θα σβήσει από τα κιτάπια του το μέρος εκείνο των ιταλικών ομολόγων που έχει αγοράσει η ΕΚΤ στα πλαίσια της «ποσοτικής χαλάρωσης». Δεν πρόκειται να το συζητήσει καν με τον Ντράγκι, απλά θα το κάνει γιατί γνωρίζει πολύ καλά ότι κάτι τέτοιο δεν επηρεάζει στο ελάχιστο την πιστοληπτική ικανότητα της Ιταλίας στις διεθνείς αγορές.

Βέβαια, μιλάμε για περίπου 250 δις ευρώ σε σύνολο άνω των 2,2 τρις ευρώ δημοσίου χρέους. Το κυβερνητικό πρόγραμμα δεν αναφέρει τι θα κάνει η νέα κυβέρνηση για το υπόλοιπο του χρέους. Το μόνο που αναφέρει είναι ότι δεν πρόκειται να το εξυπηρετήσει με πολιτικές λιτότητας και περικοπών.

Το τι σημαίνει αυτό θα το δούμε στην πράξη. Οι αγορές ήδη αντιδρούν και ρίχνουν ραγδαία τις αξίες των ιταλικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά. Αυτό είναι προς το συμφέρον της ιταλικής κυβέρνησης, αν σχεδιάζει ένα ευρύ πρόγραμμα επαναγοράς κρατικών ομολόγων δια της δευτερογενούς αγοράς. Ειδικά εκείνων που είναι σε ξένα χέρια.

Γι’ αυτό και οι «αναλυτές» της χρηματαγοράς κρατούν χαμηλό προφίλ, καθησυχάζουν τους πάντες ώστε να μην πυροδοτηθεί πανικός με τα ιταλικά ομόλογα. Κάτι που θα τα μετατρέψει σε σκουπίδια κι έτσι οι κάτοχοί τους βρεθούν στο έλεος της ιταλικής κυβέρνησης.

Που θα βρει τα ευρώ για να τα κάνει όλα αυτά η νέα κυβέρνηση; Η κυβερνητική συμφωνία δεν αναφέρει.

Όμως αν η ιταλική κυβέρνηση επιβάλλει την αναδιαπραγμάτευση των Συμφωνιών της ΕΕ, τότε ποιος την εμποδίζει να δημιουργεί ευρώ κατά το δοκούν για την οικονομία της; Αυτό βέβαια με την προϋπόθεση ότι ελέγχει την κεντρική τράπεζα της Ιταλίας και δεν θα ακολουθεί τις δεσμεύσεις της ευρωζώνης και της ΕΚΤ για όσο καιρό συνεχίζεται η διαπραγμάτευση.

Μήπως τελικά η κυβερνητική συμφωνία είναι ένας έξυπνος τρόπος για να επιβάλλει η 3η μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης την ριζική αναθεώρηση των κανόνων υπέρ της Ιταλικής βιομηχανίας και οικονομίας; Ή μήπως πρόκειται να βιώσουν και οι Ιταλοί τι σημαίνει ξεπούλημα;

Όλα είναι ανοιχτά. Πάντως η κυβερνητική συμφωνία είναι απολύτως ρεαλιστική για την οικονομική επιφάνεια και το διεθνές εκτόπισμα που έχει η Ιταλία. Αν και πολύ σύντομα, εντός του επόμενου δίμηνου θα πρέπει να έχουν ξεκαθαρίσει όλα.

Όπως και να έχει η συγκεκριμένη κυβερνητική συμφωνία είναι ότι πιο ριζοσπαστικό και συγκεκριμένο υπέρ των πολλών έχει παρουσιαστεί από κυβερνητικά κόμματα στα κράτη μέλη της ευρωζώνης από την εποχή ίδρυσής της. Ακολουθεί μια περίληψη των προτάσεων της κοινής κυβερνητικής πολιτικής:

• Δημιουργία «επιτροπής συμφιλίωσης» για την επίλυση κάθε πιθανής σύγκρουσης μεταξύ της ένωσης και του M5S κατά τη διάρκεια της συγκυβέρνησης.
• Υιοθέτηση ενός «δεοντολογικού κώδικα» που απαγορεύει σε καταδικασθέντες για κακουργήματα ή σε μασόνους να μπουν στην κυβέρνηση.
• Δημόσια διαχείριση της ύδρευσης. Απαγόρευση των ιδιωτικοποιήσεων και αντιστροφή όσων ιδιωτικοποιήσεων νερού έχουν προωθηθεί.
• Μεταρρύθμιση των εθνικών γραφείων εποπτείας της γεωργίας και της γεωργικής πολιτικής της ΕΕ, με σκοπό την «υπεράσπιση της επισιτιστικής κυριαρχίας» και την προστασία των προϊόντων Made in Italy. Με άλλα λόγια η συγκυβέρνηση στοχεύει στην διατροφική αυτάρκεια και την προνομιακή μεταχείριση όσων προϊόντων παράγονται στην Ιταλία.
• Η πράσινη οικονομία και η ανακυκλώσιμη οικονομία ορίζεται ως «προτεραιότητα». Θα καταρτιστεί σχέδιο μηδενικών αποβλήτων. Τα δημόσια κτίρια που περιέχουν αμίαντο θα χαρτογραφηθούν. Η ανανεώσιμη ενέργεια θα αυξηθεί και θα τηρηθούν τα κοινοτικά πρότυπα ρύπανσης.
• Μεταρρύθμιση του πλαισίου που διέπει το ασυμβίβαστο των συμφερόντων για να επεκταθεί και πέρα από τις οικονομικές υποθέσεις.
• Μεταρρύθμιση του συστήματος δημόσιας χρηματοδότησης σε έργα του πολιτισμού προκειμένου να δοθεί προτεραιότητα στην «ποιότητα».
• Μείωση του δημόσιου χρέους όχι μέσω μέτρων λιτότητας, αλλά με την αύξηση της εσωτερικής ζήτησης και την επένδυση στην αγοραστική δύναμη των οικογενειών. Αποκλεισμός κρατικών ομολόγων που αγόρασε η ΕΚΤ από τον υπολογισμό του δημοσίου χρέους της Ιταλίας.
• Τη διασφάλιση του προσωπικού των ενόπλων δυνάμεων και την έρευνα σε βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας · επαναξιολόγηση του ρόλου των στρατιωτικών αποστολών στο εξωτερικό. Η συγκυβέρνηση μελετά την απόσυρση της στρατιωτικής συνδρομής της Ιταλίας σε μέτωπα επιλογής των ΗΠΑ.
• Εξωτερική πολιτική: Δεν τίθεται θέμα αποχώρησης από το ΝΑΤΟ, ωστόσο η Ρωσία δεν πρέπει να θεωρείται απειλή αλλά εμπορικός εταίρος. Απόρριψη όλων των κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας.
• Καμία αύξηση του ΦΠΑ. Μείωση των φόρων επί των καυσίμων · υιοθέτηση «θαρραλέων και επαναστατικών» μέτρων για τη μεταρρύθμιση της γραφειοκρατίας του δημόσιου τομέα. Καθιέρωση ενός ενιαίου φόρου. Έναρξη μιας «δημοσιονομικής αμνηστίας» με περικοπές οφειλών με σκοπό τη μείωση του αριθμού των οφειλετών προς την εφορία (ιδίως εκείνων που βρίσκονται σε οικονομική δυσπραγία) · ουσιαστικούς όρους φυλάκισης για τους μεγάλους φοροφυγάδες.
• Μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος για τη βελτίωση της ανεξαρτησίας του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου από την πολιτική σφαίρα. Απλούστευση των δικών.
• Η αυτοάμυνα του πολίτη έναντι και απειλών που προέρχονται από την εξουσία ορίζεται ως «πάντα νόμιμη».
• Πιο αυστηρές καταδίκες για σεξουαλικά εγκλήματα, κλοπές, ληστείες, απάτες και ένα ευρύ φάσμα άλλων αδικημάτων. Περισσότεροι πόροι για να προσληφθούν περισσότεροι στις υπηρεσίες καταπολέμησης και διαλεύκανσης εγκλημάτων.
• Απόρριψη των κανονισμών του Δουβλίνου για τους αιτούντες άσυλο. Υποχρεωτική μετεγκατάσταση μεταναστών μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ · οι αιτήσεις ασύλου που αξιολογούνται στη χώρα προέλευσης · βελτίωση διμερών συμφωνιών με ξένες χώρες για την αποφυγή μεγαλύτερης μετανάστευσης · δημιουργία κόμβου για την απέλαση των μεταναστών σε κάθε περιοχή · δημιουργία μητρώου όλων των θρησκευτικών εγκαταστάσεων και ιερέων με υποχρέωση το κήρυγμα να γίνεται στα ιταλικά.
• Νέος νόμος για τον κατοχύρωση κατώτατου ωριαίου μισθού για κάθε κατηγορία εργαζομένων και απαγόρευση της απλήρωτης εργασιακής εμπειρίας (μαθητεία). Μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας, περισσότερους πόρους για τα κέντρα σταδιοδρομίας.
• Πιο σκληρές καταδίκες για διαφθορά – εισαγωγή «μυστικών πρακτόρων» για την εκρίζωση της δωροδοκίας.
• Εισαγωγή Υπουργού για τους Αναπήρους και Υπουργού για τον Τουρισμό.
• Κατάργηση της προηγούμενης συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης που αύξησε τα όρια στην ηλικία συνταξιοδότησης.
• Μηδενικό ΦΠΑ για βρεφικά προϊόντα και υψηλότερα επιδόματα μητρότητας. Δωρεάν παιδικοί σταθμοί, αλλά μόνο για οικογένειες νόμιμα εγκατεστημένες στην Ιταλία.
• 780 ευρώ το μήνα «εισόδημα του πολίτη» από το 2019 με κόστος 17 δις ευρώ.
• Σύνταξη πολίτη για άτομα που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας – το οποίο ορίζεται ως κάτω από 780 ευρώ το μήνα – και κατάργηση των συντάξεων αξίας άνω των 5.000 ευρώ το μήνα.
• Μείωση του αριθμού των βουλευτών και γερουσιαστών. Απαγόρευση των βουλευτών να αλλάζουν κοινοβουλευτικές ομάδες μόλις εκλεγούν. Κατάργηση του «ορίου εγκυρότητας» για τα δημοψηφίσματα με σκοπό την ενθάρρυνση της άμεσης δημοκρατίας.
• Περισσότερη χρηματοδότηση για τις τοπικές αστυνομικές δυνάμεις, αλλά και για τις ένοπλες δυνάμεις.
• Αυξημένες επιδοτήσεις για την αγορά ηλεκτρικών αυτοκινήτων και ενθάρρυνση της κοινής ιδιοκτησίας αυτοκινήτων και μοτοποδηλάτων.
• Μείωση των φόρων για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τουριστικό τομέα και καθιέρωση ενός Φόρου Τουριστικού Διαδικτύου για όσα ταξιδιωτικά γραφεία λειτουργούν online.
• Αναθεώρηση των συνθηκών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε να καταργηθούν οι υποχρεωτικές δημοσιονομικές δεσμεύσεις του Μάαστριχτ και της Λισαβώνας για τα κράτη μέλη.
• Μεταρρύθμιση του Πανεπιστημίου και του τομέα της υγείας.

Το αν θα υλοποιηθεί ή όχι μια τέτοια συμφωνία εξαρτάται από δυο θεμελιώδεις συντελεστές: Αφενός, τους πολιτικούς συσχετισμούς που υφίστανται στην Ιταλία. Αφετέρου, την ενεργή και μαζική συμμετοχή των πολιτών.

Και οι δυο συντελεστές συγκλίνουν στον ρόλο του M5S, για το οποίο θα είναι η τρομακτική δοκιμασία. Μια δοκιμασία που είτε θα το φτιάξει, δηλαδή θα το σταθεροποιήσει ως κίνημα πολιτών, είτε θα το καταστρέψει μέσα από τον μετασχηματισμό του σε κάτι ανάλογο της Λίγκας και των άλλων παραδοσιακών κομμάτων της δεξιάς και της αριστεράς σήμερα στην Ιταλία.

Αν η συμφωνία που αναφέραμε είχε συμβληθεί από παραδοσιακά κόμματα της δεξιάς ή της αριστεράς, θα ήμασταν βέβαιοι ότι το παιχνίδι αν δεν είναι στημένο εξαρχής, είναι σίγουρα χαμένο. Το ξεπούλημα αλα ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ όχι μόνο θα ήταν ante portas, αλλά κάτι περισσότερο από δεδομένο.

Το M5S όμως δεν είναι ένα από τα γνωστά κόμματα που γνωρίσαμε μέχρι σήμερα όπου η ηγεσία ασκεί εξουσία δια του κομματικού μηχανισμού της αργομισθίας και των εγκαθέτων με τη βάση να παίζει ρόλο κομπάρσου, θεατή και ψηφοθήρα. Ούτε στις γραμμές της κυριαρχεί καμιά ιδεολογία από δαύτες που εξαναγκάζουν τα απλά μέλη να θέτουν την «ενότητα του κόμματος» πάνω από την κοινωνία, το λαό και την πατρίδα.

Πρόκειται για ένα πρωτογενές κίνημα πολιτών με έντονα στοιχεία οριζόντιας κι από τα κάτω οργάνωσης, το οποίο συγκροτήθηκε όπως περίπου το πρώτο στην ιστορία κόμμα της εργατικής τάξης, οι χαρτιστές. Δηλαδή γύρω από πολύ συγκεκριμένα και άμεσα δημοκρατικά αιτήματα. Κι επομένως αν η ηγεσία του συγκεκριμένου κόμματος θέλει να ξεπουλήσει δεν θα έχει να κάνει απλά και μόνο με ηγετικά κομματικά στελέχη, που ξέρουν μόνο από κινήσεις και συμφωνίες κορυφής, αλλά με ολόκληρη την οργανωμένη βάση του κινήματος.

Για όλους αυτούς τους λόγους δεν αποκλείουμε τίποτε αυτή την στιγμή για την Ιταλία. Ούτε καν προεδρικό πραξικόπημα, όπως φαίνεται να προετοιμάζει ο συστημικός ιταλικός τύπος.

Όπως και να έχει, οι εξελίξεις θα είναι δραματικές και εξαιρετικά ενδιαφέρουσες. Όχι μόνο για την Ιταλία, αλλά για όλους μας.

Όπως και να έχει η αρχή έγινε. Το πουλόβερ της ευρωζώνης και της ΕΕ άρχισε να ξηλώνεται. Είτε τα καταφέρει τώρα η Ιταλία, είτε όχι.

του Δημήτρη Καζάκη (Πρόεδρος του Ε.ΠΑ.Μ.)

Πηγή